Psychologie van het opruimen

Hoe je over je huis praat, zegt meer over je welzijn dan je misschien denkt. Onderzoekers lieten 60 stellen, die allebei werken, een rondleiding geven door hun eigen woning*. Die rondleidingen werden vervolgens geanalyseerd met slimme taalsoftware. Het programma telde hoe vaak mensen woorden gebruikten die gingen over rommel en onafgewerkte klussen, maar ook woorden die juist verwezen naar rust en natuur.

Uit die analyse kwamen twee duidelijke categorieën naar voren: een stressvol huis (veel rommel, onaf) en een herstellend huis (rust, natuur). Vervolgens keken de onderzoekers drie dagen lang naar de stresshormonen van de deelnemers, gemeten via het verloop van cortisol in het lichaam.

Wat bleek? Vrouwen die hun huis omschreven als rommelig en onaf, lieten een vlakker stresspatroon zien. Dat patroon wordt vaak in verband gebracht met minder gunstige gezondheidseffecten. Daarentegen hadden vrouwen die hun huis juist koppelden aan rust en natuur een steiler, gezonder stresspatroon.
Kortom: de woorden die je gebruikt om je huis te beschrijven, zijn meer dan zomaar taal. Ze laten zien hoe je thuisomgeving je stemming én je gezondheid beïnvloedt.

En er was nog iets opvallends: de manier waarop vrouwen hun huis beschreven, hing ook samen met hun stemming gedurende de dag. Wie in een stressvol huis leefde, voelde zich somberder naarmate de dag vorderde. Wie een herstellend huis had, merkte juist dat de sombere gevoelens afnamen. Vooral bij vrouwen was het verschil tussen de opgeruimde en rommelige situatie sterk aanwezig. De mannen registreerden de rommel in huis wel, maar hun cortisollevels werden er niet door geprikkeld. Toch is het ook voor mannen beter om op te ruimen; het geeft focus en concentratie

Rommel schreeuwt om aandacht

Stel je voor: je zit in je woonkamer en wilt even rustig een boek lezen. Maar overal om je heen liggen spullen: een stapel tijdschriften op tafel, een wasmand in de hoek, speelgoed op de grond en je telefoon die steeds oplicht. Je ziet het allemaal tegelijk, maar je kunt er niet allemaal tegelijk aandacht aan besteden. Je brein moet kiezen wat belangrijk is. Onze ogen nemen veel waar, maar ons brein beslist wat telt.

Dat kiezen kan op twee manieren. Soms richt je bewust je aandacht – bijvoorbeeld door je echt te focussen op de bladzijde van je boek. Dat is een top-down proces. Maar soms grijpt iets automatisch je aandacht, zoals het felle schermpje van je telefoon of een scheef liggende stapel die je stoort. Dat is een bottom-up proces. In het dagelijks leven werken deze mechanismen samen, waardoor je aandacht vaak wordt opgeslokt door spullen of geluiden die óf belangrijk óf opvallend zijn.

Onderzoekers hebben onderzocht hoe die processen elkaar beïnvloeden. Ze ontdekten dat aandacht vooral sterk werkt als de automatische processen nog weinig prikkelstrijd hebben opgelost. Met andere woorden: hoe rommeliger en onduidelijker de omgeving, hoe harder je aandacht moet werken om je te kunnen focussen. Maar als de omgeving zelf al meer orde en structuur biedt, nemen de automatische processen veel van die strijd weg, waardoor je aandacht minder zwaar belast wordt.

Ons brein heeft dus een slimme taakverdeling. Automatische processen zorgen voor rust wanneer de omgeving overzichtelijk is, terwijl aandacht bijspringt zodra er te veel rommel of prikkels zijn die strijden om je blik.

Opruimen geeft een gevoel van controle

Een rommelig huis kan dus voor veel stress zorgen. Hoe komt dat dan? Het onderzoek geeft als antwoord dat het opruimen het gevoel geeft dat je de controle hebt over je omgeving. het geeft je het gevoel dat je leefomgeving voorspelbaar is.

Opruimen geeft ons inziens pas echt controle wanneer alle spullen een vaste plek in huis hebben. Als alles een vaste plek heeft, dan zal je zien dat je huis georganiseerd aanvoelt en je een stuk minder vaak misgrijpt of iets kwijt bent (ja, die sleutels). Zo heb je je zaakjes goed onder controle.

De belangrijkste vraag over jouw eigen huis

Dit betekent dat er - met het oog op jouw gezondheid - eigenlijk maar één vraag echt belangrijk is. Verhoogt je huis jouw stress of helpt jouw huis je om te herstellen en verkwikken?

Valt jouw huis in de laatste categorie: van harte gefeliciteerd, koester jouw thuis! Maar is jouw huis een bron van stress, benut dan alle momenten waarop je normaal gesproken 'voor het oog' opruimt vanaf nu om écht keuzes te maken. Keuzes over wat je wel en niet meer gebruikt. Keuzes over de ruimte waarin je eerstgenoemde spullen wil opbergen. En keuzes over de vaste plek die jij deze spullen daarin wil geven.

Je bouwt daarmee aan een goede basisorganisatie van je huis. En - nog veel belangrijker - aan een huis dat past als een jas.

Kortom, opruimen is zelfzorg

Door op te ruimen creëer je een thuisomgeving waarin jij kunt floreren. En waarin je ruimte kan en mag innemen op een manier die bij jou past.

Lukt het nog niet?

Opruimen is echter voor veel mensen geen geliefde bezigheid. Het is dan ook niet perse het opruimen zelf dat gelukkig maakt, maar het gevoel dat je achteraf hebt. Het geeft een gelukzalig gevoel als je weer rust en overzicht hebt. Het is net als met sporten, voor je eraan moet beginnen heb je geen zin, maar als het eenmaal hebt gedaan geeft het een voldaan gevoel. De dopamine doet zijn werk.